Çfarë është skleroza multiple?
Skleroza multiple (SM) është një sëmundje kronike që prek sistemin nervor qendror, duke përfshirë trurin, palcën kurrizore dhe nervat optikë. Simptomat mund të variojnë nga dobësia muskulore deri në humbjen e shikimit. Ato zakonisht përkeqësohen gjatë shpërthimeve dhe përmirësohen gjatë periudhave të remisionit. SM është një çrregullim autoimun që shkakton inflamacion dhe dëmtim të mielinës, shtresës mbrojtëse rreth fibrave nervore. Kjo çon në formimin e plagëve (sklerozave) në shumë zona, duke ndikuar kryesisht në: - Trung cerebral - Cerebel - Palcë kurrizore - Nerva optikë - Lëndën e bardhë të trurit
Llojet dhe fazat e SM
Ekzistojnë 4 lloje kryesore të SM: 1. Sindromi i izoluar klinik (CIS) 2. SM recidivuese-remituese (RRMS) - më e zakonshme, 85% e rasteve 3. SM primare progresive (PPMS) - 15% e rasteve 4. SM sekondare progresive (SPMS)
Shenjat dhe simptomat e hershme
Simptomat më të zakonshme përfshijnë: - Dobësi muskulore - Mpirje dhe shpime - Probleme të fshikëzës - Lodhje - Marramendje dhe vertigo - Probleme me shikimin - Ndryshime në ecje dhe lëvizshmëri - Ndryshime emocionale dhe depresion - Probleme me të mësuarit dhe kujtesën - Dhimbje
Shkaqet dhe faktorët e rrezikut
Shkaku i saktë nuk dihet, por faktorët e rrezikut përfshijnë: - Mosha: 20-40 vjeç - Gjinia: Më e zakonshme te femrat - Faktorët gjenetikë - Duhanpirja - Infeksionet virale (p.sh. virusi Epstein-Barr) - Mungesa e vitaminës D - Mungesa e vitaminës B12
Diagnostikimi
Diagnostikimi bazohet në: - Ekzaminimin fizik dhe neurologjik - Skanime MRI të trurit dhe palcës kurrizore - Analizë të lëngut cerebrospinal - Test i potencialit të evokuar
Trajtimi
Trajtimi fokusohet në: 1. Ngadalësimin e progresionit të sëmundjes me terapi modifikuese të sëmundjes (DMTs) 2. Lehtësimin e simptomave gjatë shpërthimeve 3. Menaxhimin e simptomave specifike 4. Rehabilitimin dhe fizioterapinë Medikamentet kryesore DMT përfshijnë: - Interferone beta - Glatiramer acetate - Fingolimod - Dimethyl fumarate - Ocrelizumab - Natalizumab Trajtime të tjera: - Kortikosteroidë për shpërthimet akute - Medikamente për simptoma specifike (p.sh. dhimbje, spazma) - Terapi fizike dhe okupacionale - Ndryshime në stilin e jetesës (dietë, ushtrime, menaxhim i stresit)
Prognoza dhe jetëgjatësia
SM rrallëherë është fatale, por mund të çojë në aftësi të kufizuara. Shumica e njerëzve me SM janë në gjendje të ecin, por mund të kenë nevojë për ndihmë. Jetëgjatësia mesatare është 5-10 vjet më e ulët se popullata e përgjithshme. Me trajtimin e duhur dhe një stil jetese të shëndetshëm, shumë njerëz me SM mund të presin të kenë një jetëgjatësi afër normale.
