Përkufizimi dhe shkaqet
Sëmundja e arterieve koronare (SAK) zhvillohet kur formohen pllaka në arteriet koronare, duke i ngushtuar ose bllokuar ato. Kjo ndodh kryesisht për shkak të grumbullimit të kolesterolit në muret e arterieve. SAK mund të çojë në infarkt të miokardit, por mund të menaxhohet me trajtim të përshtatshëm.
Arteriet koronare formojnë rrjetin e enëve të gjakut në sipërfaqen e zemrës që i sigurojnë asaj oksigjen. Nëse këto arterie ngushtohen, zemra mund të mos marrë mjaftueshëm gjak të pasur me oksigjen, sidomos gjatë aktivitetit fizik.
Faktorët e rrezikut
Disa nga faktorët kryesorë të rrezikut për SAK përfshijnë:
- Hipertensioni
- Nivele të larta të kolesterolit LDL ("i keq")
- Nivele të ulëta të kolesterolit HDL ("i mirë")
- Diabeti
- Obeziteti
- Duhanpirja
- Mënyra pasive e jetesës
- Stresi i lartë
- Konsumi i tepërt i alkoolit
- Dieta me cilësi të ulët
- Mungesa kronike e gjumit
- Sëmundja kronike e veshkave
Gjithashtu ekzistojnë faktorë të tjerë që nuk lidhen me stilin e jetesës si historia familjare e SAK, menopauzë e hershme dhe mosha në rritje.
Simptomat
SAK mund të shkaktojë anginë, një lloj dhimbje gjoksi që lidhet me sëmundjet e zemrës. Simptomat kryesore përfshijnë:
- Ndjesi shtrëngimi, presioni ose rëndese në kraharor
- Frymëmarrje e vështirësuar
- Dhimbje në gjoks që mund të përhapet në krahë, qafë ose nofull
- Dobësi dhe lodhje
- Djersitje
- Marrje mendsh
Komplikacionet
Komplikacioni më i rëndë i SAK është infarkti i miokardit (ataku në zemër). Kjo ndodh kur një pjesë e muskulit të zemrës nuk merr mjaftueshëm gjak për shkak të një bllokimi të plotë të arterieve koronare, zakonisht nga një koagul gjaku. Infarkti është një urgjencë mjekësore që mund të çojë në vdekje ose dëmtim të përhershëm të zemrës.
Trajtimi
Trajtimi i SAK përfshin:
- Ndryshime në stilin e jetesës: Lënia e duhanit, ushqyerje e shëndetshme, ushtrime të rregullta
- Medikamente:
- Statina: Ulin ndjeshëm vdekshmërinë te personat me SAK ose në rrezik për të. Ulin gjithashtu rrezikun e ngjarjeve vaskulare jofatale.
- Beta-bllokues: Ulin tensionin dhe rrahjeve të zemrës, veçanërisht pas një infarkti.
- Nitroglicerina: Lehtëson dhimbjen e gjoksit duke relaksuar arteriet.
- Frenues të ACE: Ulin tensionin dhe përmirësojnë rezultatet në shumë pacientë me SAK.
- Bllokues të kanaleve të kalciumit: Ndihmojnë në zgjerimin e enëve të gjakut dhe uljen e tensionit.
- Procedura invazive: Në raste të rënda mund të nevojiten ndërhyrje kirurgjikale si bypass koronar ose angioplastika.
Parandalimi
Për të ulur rrezikun e SAK rekomandohet:
- Rritja e aktivitetit fizik
- Kufizimi i alkoolit
- Shmangia e duhanit
- Dietë me më pak sheqer, kripë dhe yndyrna të ngopura
- Marrja e rregullt e medikamenteve të përshkruara për kolesterolin dhe tensionin
Diagnoza
Diagnoza e SAK bëhet përmes:
- Ekzaminimit fizik
- Historisë mjekësore
- Testeve si elektrokardiograma, ekokardiograma, testi i sforcimit, kateterizimi koronar, skanimet CT dhe analizat e gjakut
