Çfarë është anafilaksia?
Anafilaksia është një reaksion alergjik i rëndë që mund të shkaktohet nga ushqimet, kafshimet e insekteve dhe faktorë të tjerë. Simptomat përfshijnë ënjtje, urtikarie dhe vështirësi në frymëmarrje. Këto mund të përparojnë shpejt në shok anafilaktik, i cili mund të jetë fatal.
Shkaqet dhe shkaktuesit
Anafilaksia ndodh kur trupi reagon ndaj një substance të huaj sikur të ishte një kërcënim serioz për shëndetin. Shkaktuesit më të zakonshëm janë:
- Medikamentet
- Ushqimet (veçanërisht qumështi, vezët, peshku, frutat e detit, gruri, soja, kikirikët, arrat)
- Pickimet e insekteve
Edhe ekspozimi minimal ndaj gjurmëve të një alergeni mund të shkaktojë një reaksion të rëndë tek disa njerëz.
Çfarë ndodh gjatë anafilaksisë?
Trupi prodhon sasi të mëdha histamine, e cila shkakton:
- Zgjerimin e enëve të gjakut
- Rënie të papritur të presionit të gjakut
- Humbje të vetëdijes
- Shok
Rrugët e frymëmarrjes shpesh ngushtohen, duke e bërë të vështirë frymëmarrjen. Enët e gjakut mund të rrjedhin, duke shkaktuar edemë (ënjtje nga akumulimi i lëngjeve).
Simptomat
Simptomat e anafilaksisë mund të përfshijnë:
- Kongjestion nazal
- Kruajtje në gojë ose fyt
- Vështirësi në gëlltitje
- Kollë dhe zë të ngjirur
- Vështirësi në frymëmarrje dhe shtrëngim në fyt
- Dhimbje gjoksi dhe barku
- Nauze dhe të vjella
- Diarre
- Ënjtje dhe kruajtje të lëkurës, urtikarie
- Ankth dhe ndjesi fataliteti
- Ënjtje e duarve, këmbëve, buzëve, syve
- Presion i ulët i gjakut dhe qarkullim i dobët
- Marrje mendsh ose të fikët
- Humbje e vetëdijes
Ndihma e parë
Hapat e ndihmës së parë për anafilaksinë përfshijnë:
- Largoni alergenin nëse është e mundur dhe telefononi për ndihmë mjekësore urgjente
- Mbani personin të freskët dhe lironi rrobat shtrënguese
- Ndihmojeni të ulet ose të shtrihet nëse ndihet i dobët
- Ndihmojeni të marrë çdo medikament alergjie që ka me vete
- Qëndroni me personin derisa të mbërrijë ndihma
Nëse personi ka një histori reaksionesh të rënda, mund të ketë me vete një kit injeksioni adrenalini (epinefrinë), si p.sh. EpiPen.
Përdorimi i injektorit EpiPen
Për të përdorur një injektor EpiPen:
- Hiqni penën nga kutia mbajtëse
- Mbajeni me grushtin me anën portokalli poshtë
- Hiqni kapakun blu të sigurisë
- Shtypni fort anën portokalli kundër pjesës së jashtme të kofshës
- Mbajeni në vend për të paktën 3 sekonda
Është e rëndësishme të ndiqni udhëzimet saktë për përdorimin e injektorit.
Trajtimi
Trajtimi urgjent për anafilaksinë përfshin injeksionin e epinefrinës (adrenalinës). Kjo ndihmon duke:
- Ngushtuar enët e gjakut
- Relaksuar muskujt rreth mushkërive
- Kufizuar çlirimin e kimikateve të tjera nga trupi
Shumica e njerëzve përgjigjen mirë ndaj këtij trajtimi. Nëse nuk ka përmirësim të menjëhershëm, mund të nevojitet një dozë tjetër pas 10 minutash.
Parandalimi
Është thelbësore të shmangen alergenët e njohur, edhe nëse nuk kanë shkaktuar kurrë reaksione të rënda më parë. Megjithatë, nuk është gjithmonë e mundur t'i shmangni të gjithë alergenët. Një person mund të ketë nevojë të mbajë medikamente me vete dhe të veshë një byzylyk që tregon alergjitë e tij.
Përfundim
Anafilaksia është një emergjencë kërcënuese për jetën. Njohja e simptomave dhe e mënyrës së reagimit është thelbësore për të shpëtuar jetën e personit. Çdo person që përjeton një reaksion të rëndë alergjik ka nevojë për vëmendje të menjëhershme mjekësore.
