Çfarë është AMD?
Degjenerimi makular i lidhur me moshën (AMD) është një gjendje e syrit që shkakton turbullim të shikimit qendror. Zakonisht prek personat mbi 60 vjeç. Mund të përkeqësohet me kalimin e kohës, por rrallëherë çon në humbje totale të shikimit. AMD prek retinën, një shtresë në pjesën e pasme të syrit që përmban qeliza të ndjeshme ndaj dritës. Leximi, shkrimi, njohja e fytyrave dhe drejtimi i makinës mund të bëhen më të vështira, por shikimi periferik ruhet për aktivitetet e tjera të përditshme.
Llojet e AMD
Ekzistojnë dy lloje kryesore të AMD:
- AMD e thatë (atrofike): Zhvillohet gradualisht dhe përbën 85-90% të rasteve
- AMD e lagësht (eksudative): Ndodh kur formohen enë të reja gjaku nën makulë. Përparon më shpejt dhe shkakton humbje më të rëndë të shikimit
10-15% e rasteve të AMD së thatë mund të progresojnë në formën e lagësht.
Simptomat
Simptomat ndryshojnë sipas stadit dhe llojit të AMD:
- Stadi i hershëm: Zakonisht pa simptoma
- Stadi i ndërmjetëm: Turbullim i lehtë, vështirësi në shikimin me dritë të ulët
- Stadi i avancuar: Turbullim ose zona boshe në shikimin qendror, vijat e drejta duken të valëzuara, ngjyrat zbehen
Shkaqet dhe faktorët e rrezikut
Shkaku i saktë i AMD nuk dihet, por faktorët gjenetikë dhe mjedisorë luajnë rol. Faktorët kryesorë të rrezikut përfshijnë:
- Mosha mbi 60 vjeç
- Duhanpirja
- Historiku familjar
- Hipertensioni
- Obeziteti
- Dietë e pasur me yndyrna dhe mish të përpunuar
- Ekspozimi ndaj rrezeve UV
Diagnostikimi
Diagnostikimi bëhet përmes:
- Ekzaminimit të syrit
- Tomografisë së koherencës optike (OCT)
- Testit të rrjetës Amsler
- Angiografisë me fluoresheinë (për AMD të lagësht)
Trajtimi
Trajtimi nuk mund të rikthejë shikimin e humbur, por mund të ngadalësojë përparimin e sëmundjes:
- AMD e thatë: Përdorimi i pegcetacoplan (Syfovre) ose avacincaptad pegol (Izervay) me injeksione në sy
- AMD e lagësht: Injeksione me barna anti-VEGF, terapi fotodinamike
- Përdorimi i pajisjeve ndihmëse për lexim dhe ndriçim të përshtatshëm
- Suplementet AREDS 2 mund të ndihmojnë në ngadalësimin e progresionit
Terapitë e reja eksperimentale përfshijnë terapinë me qeliza staminale dhe teleskopët e implantueshëm miniaturë (IMT).
Parandalimi
Për të ulur rrezikun e AMD rekomandohet:
- Aktivitet i rregullt fizik
- Ndërprerja e duhanpirjes
- Kontrolle të rregullta të syve
- Mbrojtja nga rrezet UV
- Dietë e pasur me fruta, perime dhe peshk
- Konsumimi i ushqimeve të pasura me acide yndyrore omega-3
