Diagnoza (Pjesa e dytë)

Si mund t’i identifikojnë mjeket demtimet e ACL?

Historia dhe ekzaminimi fizik janë ndoshta mënyra më e rëndësishme për të diagnostikuar një ACL te demtuar ose deficent. Në demtimin akut (te papritur), ënjtja është një tregues i mirë. Një menyre qe perdorin kirurgët ortopede është se çdo ënjtje e tensionuar që ndodh brenda dy orëve të demtimit të gjurit zakonisht përfaqëson gjak në kyc, ose një hemartoze. Nëse ënjtja ndodh ditën e nesërme, lëngu është me shume mundesi prej përgjigjes inflamatore.

Vendosja e një gjilpërë në kycin e fryrë dhe aspirimi (ose drenimi i sa me shume lëngu qe të jetë e mundur) jep lehtësim nga ënjtja dhe gjithashtu informacion të dobishëm per mjekun. Nëse gjendet gjak në gju, ekziston 70% e mundesive qe kjo përfaqëson një ACL te keputur. Ky lëng gjithashtu mund të tregojë nëse kërci në sipërfaqen e kycit te gjurit eshte demtuar.

Gjatë ekzaminimit fizik, mjeku do të përcaktojë sa shume eshte demtuar ACL e nëse ka ligamente tjera ne gju ose kërci I kycit jane demtuar gjithashtu.

Mjeku mund të urdhërojë grafi te gjurit për të perjashtuar mundesine e ndonje thyerje. Ligamentet dhe tendinet nuk shfaqen në grafi, por gjakderdhja ne kyc mund të rezultojë nga një frakturë e tij, ose kur pjesë të sipërfaqes së tij jane te demtuara. Rezonanca magnetike (MRI) është ndoshta testi më i saktë për diagnostikimin e një ACL te keputur pa kërkuar në gju. Pajisja e MRI përdor valët magnetike në vend te rrezeve-X(grafi) për të shfaqur indet e buta të trupit. Kjo pajisje krijon fotografi që duken si porcione të gjurit. Fotografitë tregojnë anatomine dhe çdo dëmtim ne menyre shumë e qartë. Ky test nuk kërkon gjilpera apo ngjyrues të veçantë dhe është nje test pa dhimbje.

Në disa raste, artroskopia mund të përdoret për të bërë diagnozën definitive nëse ka ndonje dyshime se cfare eshte duke shkaktuar problem ne gjurin tuaj.

Artroskopia është një operacion që përfshin futjen një kamera TV të vogël me fibra optike në kycin e gjurit, duke lejuar kirurgun ortoped te shohe direkt në strukturat brenda tij.Shumica dërrmuese e ACL –ve te keputur diagnostikohen pa përdorur për këtë lloj operacioni, edhe pse artroskopia perdoret ndonjëherë për të riparuar një ACL te keputur.

Trajtimi

Si i trajtojne mjeket demtimet e ACL-se?

Trajtimi jokirurgjikal

Trajtimi fillestar për një dëmtim te ACL-se fokusohet në uljen e dhimbjeve dhe ënjtjes në gju. Pushimi dhe medikamente të tilla si acetaminophen (Tylenol), mund të ndihmojë në uljen e këtyre simptomave. Ju mund të keni nevojë për të përdorur paterica deri sa ju mund të ecni pa çaluar. Shumica e pacientëve udhezohen të vënë një sasi normale te peshës gjate ecjes. Kyci i gjurit mund të kenë nevojë të drenohet me një gjilpërë (përmendur më herët) për të hequr gjakun qe mund te jete ne te.

Shumica e pacientëve kryejne terapi fizike pasi pesojne një demtim te ACL. Terapistët trajtojnë ënjtjen dhe dhimbjen duke perdorur akull, stimulim elektrik, dhe periudhat e pushimit me këmbën tuaj te mbështetur në lartësi.

Ushtrimet perdoren për tiu ndihmuar të rimerrni lëvizjen normale të kyceve dhe muskujve. Ushtrimet qe perfshijne nje sere levizjesh duhet të fillohen menjëherë me qëllimin qe te rimerrni me shpejtësi lëvizjen e plotë te gjurit. Kjo përfshin përdorimin e një biçikletë stacionare, stretching te lehte, dhe aplikim të kujdesshëm te presionit në gju vetem nga terapisti. Ushtrimet jepen për të përmirësuar fuqinë e muskujve quadriceps dhe muskujve te grupit te pasem (M.biceps femoris, M semitendinoses dhe semimembranosus). Kur simptomtat lehtësohen dhe forca permiresohet, ju do të drejtoheni në stërvitje të specializuara për të përmirësuar stabilitetin në gju.

Një mbajtëse per ACL-ne mund të sugjerohet. Kjo lloj mbajtëse merret zakonisht me porosi dhe nuk eshte nga ato qe mund te blihen ne farmaci. Ajo projektohet për të përmirësuar stabilitetin në gju kur ACL nuk funksionon siç duhet. Një mbajtëse ACL rekomandohet shpesh kur gjuri është i paqëndrueshem dhe nuk është planifikuar operacion. Siç u përmend, një ACL i keputur që nuk është korrigjuar çon shpesh në artrit te hershem te gjurit. Në këto raste mjekët japin një mbajtëse për të ndihmuar ne parandalimin e dëmtimit te kycit te gjurit për shkak të ligamentit te lenduar. Mbajtesja e ACL ndihmon gjurin te mos dale gjatë aktivitetit të moderuar. Megjithatë, ajo mund të japë një ndjenjë të rreme të sigurisë dhe mund te mos mbrojë gjurin gjithmonë gjatë sporteve që kërkojnë kercim psh. Shumë ortoped rekomandojë veshjen e një mbajtëse për të paktën një vit pas rindërtimit kirurgjikal, kështu që edhe në qoftë se ju vendosni të keni një operacioni te ACL, një mbajtëse është me shume mundesi një investim i mirë.

Nderhyrja kirurgjikale

Nëse simptomat e paqendrueshmerise nuk kontrollohen nga një mbajtëse dhe programi rehabilitimi, atëherë mund të sugjerohet nje nderhyrje kirurgjikale.Qëllimi kryesor i operacionit është mbajtja e Tibias nga levizja shumë përpara nën kocken e femurit dhe fitimi i funksionimit te gjurit perseri normalisht.

Edhe kur është e nevojshme nderhyrje kirurgjikale, kirurgët u rekomandojne pacientëve te tyre te ndjekin terapi fizike për disa séanca para operacionit. Kjo behet për të reduktuar ënjtjen dhe për të siguruar që ju mund ta ngreni gjurin tuaj komplet. Kjo praktikë gjithashtu redukton shanset e dhëmbjes se kycit dhe mund të shpejtojë shërimin pas operacionit.

Metoda Artroskopike

Shume kirurgët tani preferojne rindërtimin e ACL-se duke përdorur një pjesë të tendinit ose ligamentit për të zëvendësuar ACL e keputur. Ky operacion behet më shpesh me ndihmën e artroskopit. Incizionet zakonisht kërkohen rreth gjurit, por operacioni nuk i kërkon kirurgut te hape kycin. Artroskopi perdoret për të parë në brendësi të kycit te gjurit nderkohe qe kirurgu kryen punën. Shumica e operacioneve te ACL-se nuk kerkojne shtrim ne spital dhe shumë pacientë kthehen në shtëpi të njëjtën ditë qe kryejne nderhyrjen. Disa pacientë mund te qendrojne një ose dy netë në spital, nëse është e nevojshme.

Transplanti i tendinit Patelar

Një lloj i transplantit qe perdoret për të zëvendësuar ACL-ne e keputur është tendini patelar. Ky tendin lidh patelen (kupën e gjurin) tek tibia. Kirurgu heq një rrip nga qendra e ligament për ta përdorur si një zëvendësues për ACL e keputur.

Transplanti i tendinit te Muskujve te grupit te pasem (M.biceps femoris, M semitendinoses dhe semimembranosus)

Kirurgët gjithashtu mund te përdorin muskujt e grupit te pasem (M.biceps femoris, M semitendinosus dhe semimembranosus) për rindërtimin e një ACL te keputur. Indi per transplant merret nga një prej tendineve te ketyre muskujve që atashohet te Tibia, pikerisht poshte kycit te gjurit. Muskujt e grupit te pasem (M.biceps femoris, M semitendinosus dhe semimembranosus) shtrihen ne pjesen e prapme të kofshës. Tendinet e tyre e kalojnë kycin e gjurit dhe lidhen në çdo anë të Tibias. Transplanti qe përdoret në rindërtimin ACL merret nga Tendini i muskulit te grupit te pasem I quajtur m.semitendinos. Ky tendin shkon përgjatë pjesës së brëndshme të kofshës dhe gjurit. Kirurgët gjithashtu përfshijnë si pjesë te indit transplantues dhe nje tendin ngjitur me semitendinozusin te quajtur gracilis. Kur organizohet në tri apo katër shirita, tendini qe transplantohet ka gati forcë te njëjtë me tendinin Patelar te transplantuar.

Rindertimi allograft (Rindërtimi me transplant te huaj)

Materiale te tjera mund te përdoren për të zëvendësuar ACL e keputur. Në disa raste, një alograft mund te përdoret. Një alograft është ind që vjen nga dikush tjetër. Ky ind merret nga indet dhe organet donatorë në kohën e vdekjes dhe dergohet në një bankë te indeve. Indi kontrollohet për çdo lloj infektimi, sterilizohet, dhe ruhet në frigorifer. Kur është e nevojshme, indi porositet nga kirurgu dhe përdoret për të zëvendësuar ACL e keputur.Alografti mund të jetë nga tendini Patelar, Tendini i muskujve te grupit te pasem (M.biceps femoris, M semitendinoses dhe semimembranosus), ose tendini i Akilit (tendin që lidh muskujt e pulpes tek thembra).

Kirurgët perdorin Tendinin patelar si alograft te indeve sepse tendini vjen me kockën origjinale te bashkangjitur në çdo fund të transplantit (nga kupa dhe nga Tibia). Kjo e bën më të lehtë rregullimin e alograftit në vend.Përparësia e përdorimit të një alografti është se kirurgu nuk duhet të ngacmoje ose heqe ndonjë nga indet normale nga gjurin tuaj për ta përdorur si ind per transplant.Operacioni gjithashtu zakonisht merr më pak kohë, sepse transplanti nuk ka nevojë te merret nga gjuri juaj.

Riaftësimi

Çfarë duhet të pres pas trajtimit?

Rehabilitimi jokirurgjikal

Rehabilitimi jokirurgjikal për një ACL te keputur zakonisht zgjat gjashtë deri në tetë javë. Terapistët aplikojne trajtime të tilla si stimulimi elektrik dhe akull për të ulur dhimbjen dhe ënjtjen. Ushtrime për të përmirësuar gamën e levizjeve te gjurit dhe forcën shtohen gradualisht. Nëse mjeku përshkruan një mbajtëse, terapisti do të punojë me qe ta merrni dhe ta perdorni ate.

Ju mund t’i ktheheni aktiviteteve sportive kur quadriceps tuaj dhe muskujt e grupit te pasem (M.biceps femoris, M.semitendinosus dhe M.semimembranosus) kane fituar fuqinë e tyre të plotë dhe të kontrollit, ju nuk keni ënjtje që shkon e vjen dhe ju nuk keni problem me daljen e gjurit.

Pas nderhyrjes kirurgjikale

Shumica e mjekëve I dergojne pacientët e tyre ne terapine fizike formale pas rindërtimit te ACL. Me shume mundesi ju do të përfshiheni në një program rehabilitimi progresiv për 4-6 muaj pas operacionit për të siguruar rezultatin më të mirë nga rindërtimi i ACL. Në fillim, takohet terapisti fizik 2-3 herë në javë. Nëse operacioni dhe rehabilitimi shkojnë siç është planifikuar gjatë gjashtë javëve të para, ju mund tiu duhet te realizoni një program në shtëpi dhe të takoni terapistin tuaj çdo disa javë per nje periudhë 4-6 mujore.