Çfarë është skleroza multiple?
Skleroza multiple (SM) është një sëmundje që prek sistemin nervor qendror, duke shkaktuar probleme me shikimin dhe lëvizjen. Faktorët gjenetikë, imunologjikë dhe mjedisorë mund të kontribuojnë në zhvillimin e SM-së. Ajo ndodh kur sistemi imunitar sulmon mielinen, një proteinë që mbështjell dhe izolon fibrat nervore. Dëmtimi i mielinës ndërpret sinjalet nervore, çka mund të çojë në probleme me koordinimin, humbje të shikimit dhe dhimbje.
Shkaqet e mundshme
Faktorët mjedisorë
- Gjeografia: SM është më e zakonshme në vendet larg ekuatorit
- Vitamina D: Nivele të ulëta të vitaminës D mund të rrisin rrezikun
- Duhanpirja: Rrit rrezikun dhe përshpejton përparimin e sëmundjes
- Obeziteti: Obeziteti në fëmijëri dhe adoleshencë rrit rrezikun, veçanërisht tek femrat
Shkaqet infektive
Virusi Epstein-Barr (EBV) është më i lidhur me SM-në. Një përgjigje e tepruar imune ndaj EBV-së, më shumë se virusi vetë, mund të rrisë rrezikun e SM-së.
Shkaqet gjenetike
Disa grupe gjenesh që ndikojnë në funksionimin e sistemit imunitar mund të rrisin rrezikun e SM-së. Megjithatë, SM-ja nuk është trashëguese direkt.
Simptomat
Simptomat e hershme përfshijnë:
- Ndjeshmëri të pazakontë, si shpime ose gjilpëra
- Dhimbje
- Shikim i turbullt
- Vështirësi në dallimin e ngjyrave të kuqe dhe jeshile
- Humbje e shikimit
- Vështirësi në ecje
Me përparimin e sëmundjes, mund të shfaqen:
- Probleme koordinimi
- Lodhje
- Vështirësi në të menduarit
- Dobësi muskulore
- Spazma ose ngurtësim muskular
- Probleme me të folurit
- Dridhje
- Marramendje
- Mpirje
- Humbje dëgjimi
- Vështirësi në kontrollin e zorrëve dhe fshikëzës
- Mosfunksionim seksual
- Depresion
Diagnoza dhe testet
Diagnoza e SM-së kërkon identifikimin e të paktën dy zonave të dëmtuara të sistemit nervor qendror në periudha të ndryshme kohore. Testet përfshijnë MRI, analizat e gjakut dhe punksionin lumbar. Biomarkerët specifikë mund të përdoren për të matur sinjalet elektrike në sistemin nervor qendror.
Trajtimi
Nuk ka shërim përfundimtar për SM-në, por një sërë trajtimesh mund të ndihmojnë në menaxhimin e simptomave dhe zvogëlimin e aftësisë së kufizuar. Terapitë që modifikojnë sëmundjen përdoren për të trajtuar simptomat e reja. Teknikat për menaxhimin e stresit, shmangien e mbinxehjes, fizioterapia dhe ushtrimet për të ruajtur ecjen e saktë mund të ndihmojnë në zvogëlimin e rrezikut të rënies dhe dëmtimit.
Prognoza
SM është një gjendje e përjetshme që zakonisht përkeqësohet me kalimin e kohës. Komplikimet variojnë nga të lehta në të rënda. Trajtimi i vazhdueshëm dhe i përshtatur mund të ndihmojë në menaxhimin e simptomave dhe vonimin e fillimit të aftësisë së kufizuar. SM rrallë është fatale.
