Hyrje
Shkaktarët e ankthit janë situata dhe ngjarje stresuese ose të panjohura që shkaktojnë ndjenja ankthi. Disa shkaktarë të zakonshëm përfshijnë humbjen e të afërmve, stresin financiar, përjetimin e ngacmimeve dhe konsumimin e tepërt të kafeinës. Megjithëse nuk është gjithmonë e mundur të shmangen këta shkaktarë, ka teknika që njerëzit mund të përdorin për të menaxhuar ankthin e tyre në situata të caktuara.
Shkaktarë të zakonshëm të ankthit
1. Konsumimi i tepërt i kafeinës: Kafeina rrit nivelet e epinefrinës në trup, një hormon që luan rol në përgjigjen "lufto ose ik". Konsumimi i tepërt i kafesë dhe pijeve të tjera me kafeinë mund të bëjë që njerëzit të ndihen në ankth dhe të tensionuar.
2. Dhënia e një provimi: Ankthi para provimeve është i zakonshëm dhe quhet "ankth i provimit". Ky lloj ankthi mund të vijë nga mungesa e përgatitjes ose frika nga dështimi.
3. Socializimi: Disa njerëz mund të përjetojnë ankth para një takimi social ose kur takohen me njerëz për herë të parë. Ankthi i tepërt në këto situata mund të jetë shenjë e çrregullimit të ankthit social.
4. Ngacmimi: Njerëzit që përjetojnë ngacmime në shkollë ose punë mund të bëhen anksiozë për të kaluar kohë atje. Frika nga ngacmuesit mund të shkaktojë tërheqje sociale dhe nënperformancë.
5. Vështirësitë financiare: Jeta me borxhe, humbja e punës ose të ardhurat e paqëndrueshme mund të shkaktojnë ndjenja ankthi. Rreth 72% e njerëzve në SHBA raportuan se ndiheshin të stresuar për paratë gjatë muajit të mëparshëm.
6. Humbja e të afërmve: Humbja e një të dashuri mund të shkaktojë ankth të thellë. Njerëzit mund të shqetësohen se si do të përballojnë jetën pa personin e humbur.
7. Bërja prind: Kjo është një ngjarje e rëndësishme jetësore që mund të shkaktojë ndjenja intense stresi dhe ankthi. Prindërit e ardhshëm mund të kenë shqetësime për rolin e tyre të ri dhe shëndetin e fëmijës.
8. Marrja e një diagnoze të sëmundjes së rëndë: Kjo mund të shkaktojë ankth për menaxhimin e gjendjes, ecurinë e saj dhe ndikimin emocional e financiar.
Trajtimi
Nëse ankthi ndikon rëndë në jetën e përditshme, marrëdhëniet personale ose aftësinë për të gëzuar jetën, personi duhet të konsultohet me një mjek. Trajtimi varet nga lloji dhe ashpërsia e ankthit, si dhe shkaku i tij. Disa opsione trajtimi përfshijnë:
Terapitë e të folurit: - Këshillimi: Terapi afatshkurtër për të zhvilluar strategji menaxhimi të situatave stresuese. - Psikoterapia: Terapi afatgjatë që mbulon një gamë më të gjerë çështjesh. - Terapia konjitive-bihejviorale (CBT): Ndihmon njerëzit të njohin modelet negative të mendimit që ndikojnë në ankth.
Medikamentet: - Buspirone: Mendohet se vepron duke lidhur receptorët specifik të serotoninës. - Benzodiazepina: Qetësues për trajtimin e simptomave të rënda të ankthit, por me rrezik varësie. - Beta-bllokuesit: Bllokojnë veprimin e epinefrinës, duke parandaluar efektet e saj si rrahjet e shpejta të zemrës.
Parandalimi dhe menaxhimi
Teknikat e menaxhimit të stresit mund të ndihmojnë njerëzit të arrijnë një gjendje më të qetë mendore dhe të menaxhojnë më mirë ankthin. Këto përfshijnë:
Ushtrimet: Zvogëlojnë nivelet e hormoneve të stresit dhe mund të shpërqendrojnë nga shqetësimet.
Meditimi i vetëdijes: Përqendrimi në ndjenjat, mendimet ose ndjesitë trupore në momentin e tanishëm për të ngadalësuar mendimet.
Imazhet e udhëzuara: Vizualizimi i skenave qetësuese për të promovuar relaksimin.
Frymëmarrja diafragmatike: Një teknikë frymëmarrjeje që ngadalëson rrahjet e zemrës, ul presionin e gjakut dhe zvogëlon nivelet e kortizolit.
