Çfarë është goditja në tru?
Goditja në tru ndodh kur ka një ulje të oksigjenit në tru. Kjo mund të vijë si pasojë e një gjakderdhje ose bllokimi në furnizimin me gjak të trurit. Trajtimi i menjëhershëm urgjent mund të ndihmojë në parandalimin e pasojave që rrezikojnë jetën.
Goditja në tru është shkaku i pestë kryesor i vdekjeve në Shtetet e Bashkuara. Rreth 800,000 njerëz pësojnë goditje në tru çdo vit, që i korrespondon rreth një personi çdo 40 sekonda.
Llojet kryesore të goditjes në tru
Ka tre lloje kryesore të goditjes në tru:
- Goditja ishemike: Ky është lloji më i zakonshëm, që përbën 87% të të gjitha rasteve. Një mpiksje gjaku parandalon gjakun dhe oksigjenin të arrijnë në një zonë të trurit.
- Goditja hemorragjike: Kjo ndodh kur një enë gjaku shpërthen. Zakonisht është rezultat i aneurizmave ose keqformimeve arterio-venoze (AVM).
- Ataku ishemik tranzitor (TIA): Kjo ndodh kur rrjedha e gjakut në një pjesë të trurit është e pamjaftueshme për një periudhë të shkurtër kohe. Disa e quajnë këtë "mini-goditje".
Trajtimi
Trajtimi varet nga lloji i goditjes në tru. Diagnostikimi i shpejtë është i rëndësishëm për të reduktuar dëmtimin e trurit dhe për të mundësuar mjekun të trajtojë goditjen duke përdorur metodën e përshtatshme për llojin.
Trajtimi i goditjes ishemike
Trajtimi fokusohet në rivendosjen e rrjedhës së mjaftueshme të gjakut në tru. Përfshin:
- Medikamente që shpërbëjnë mpiksjet dhe parandalojnë formimin e të tjerave
- Hollues gjaku si aspirina
- Injeksion i aktivizuesit të plasminogjenit indor (TPA) brenda 4.5 orëve nga fillimi i simptomave
- Procedura emergjente për të hequr fizikisht mpiksjen
Trajtimi i goditjes hemorragjike
Trajtimi fokusohet në kontrollin e gjakderdhjes dhe uljen e presionit në tru. Përfshin:
- Medikamente për të ulur presionin në tru dhe kontrolluar presionin e gjakut
- Medikamente për të parandaluar krizat dhe tkurrjet e papritura të enëve të gjakut
- Operacione për të riparuar problemet me enët e gjakut
Rehabilitimi
Rehabilitimi pas goditjes në tru përfshin:
- Terapi të të folurit
- Fizioterapi
- Terapi okupacionale
- Grupe mbështetëse
- Mbështetje nga familja dhe miqtë
Me ndihmën dhe mbështetjen e duhur, është zakonisht e mundur të rikthehet një cilësi normale e jetës, në varësi të ashpërsisë së goditjes.
Parandalimi
Mënyra më e mirë për të parandaluar goditjen në tru është të adresohen shkaqet themelore. Njerëzit mund ta arrijnë këtë duke bërë ndryshime në stilin e jetesës si:
- Ngrënia e një diete të shëndetshme
- Mbajtja e një peshe të moderuar
- Ushtrime të rregullta
- Mos pirja e duhanit
- Shmangja e alkoolit ose konsumimi i moderuar
- Kontrolli i presionit të gjakut
- Menaxhimi i diabetit
- Trajtimi i sëmundjeve të zemrës
Shkaqet dhe faktorët e rrezikut
Faktorët që rrisin rrezikun e goditjes në tru përfshijnë:
- Mbipesha ose obeziteti
- Mosha mbi 55 vjeç
- Histori personale ose familjare e goditjes në tru
- Presioni i lartë i gjakut
- Diabeti
- Kolesteroli i lartë
- Sëmundje të zemrës ose enëve të gjakut
- Jetesë sedentare
- Konsumi i tepruar i alkoolit
- Pirja e duhanit
- Përdorimi i drogave të paligjshme
Simptomat
Simptomat kryesore të goditjes në tru përfshijnë:
- Konfuzion, vështirësi në të folur dhe të kuptuar
- Dhimbje koke, ndoshta me ndërrim të vetëdijes ose të vjella
- Mpirje ose paaftësi për të lëvizur pjesë të fytyrës, krahut ose këmbës, veçanërisht në njërën anë të trupit
- Probleme me shikimin në një ose të dy sytë
- Vështirësi në ecje, marramendje dhe mungesë koordinimi
Mënyra më e mirë për të kujtuar simptomat e goditjes në tru është akronimi "FAST":
- F (Face) - Varje e fytyrës: A varet njëra anë e fytyrës kur personi provon të buzëqeshë?
- A (Arm) - Dobësi e krahut: A bie poshtë njëri krah kur personi provon të ngrejë të dy krahët?
- S (Speech) - Vështirësi në të folur: A është i turbullt ose i çuditshëm të folurit kur personi provon të thotë një frazë të thjeshtë?
- T (Time) - Koha për të vepruar: Nëse shfaqet ndonjë nga këto simptoma, telefononi menjëherë urgjencën!
Diagnostikimi
Goditja në tru fillon shpejt. Për rezultatin më të mirë, një person duhet të marrë trajtim në spital brenda 3 orëve nga shfaqja e simptomave të para.
Testet diagnostikuese përfshijnë:
- Ekzaminim fizik
- Analiza gjaku
- Skaner CT
- Skaner MRI
- Ultratinguj karotid
- Angiografi cerebrale
- Ekokardiogramë
