Përkufizimi i demencës
Demenca përshkruan simptoma të ndryshme të rënies njohëse, si harresa dhe vështirësia në komunikim. Ajo është një simptomë e disa gjendjeve dhe çrregullimeve të trurit, përfshirë sëmundjen e Alzheimerit. Demenca është një term i përgjithshëm për simptomat që prekin kujtesën, komunikimin dhe të menduarit. Megjithëse mundësia e shfaqjes së demencës rritet me moshën, ajo nuk është një pjesë normale e plakjes.
Llojet dhe shkaqet e demencës
Llojet kryesore të demencës përfshijnë:
- Sëmundja e Alzheimerit
- Demenca vaskulare
- Demenca me trupa Lewy
- Demenca frontotemporale
- Demenca e përzier
Simptomat e demencës
Simptomat e demencës ndryshojnë sipas llojit, por zakonisht përfshijnë:
- Probleme me kujtesën
- Përsëritja e të njëjtës pyetje vazhdimisht
- Vështirësi në gjetjen ose kuptimin e fjalëve
- Ndjenja e konfuzionit në mjedise të panjohura
- Probleme me llogaritjen dhe përdorimin e parave
- Ankth dhe tërheqje sociale
- Vështirësi në planifikimin dhe kryerjen e detyrave
- Ndryshime në humor
- Ndryshime në personalitet dhe sjellje
- Çrregullime të gjumit
Simptomat priren të përkeqësohen me kalimin e kohës.
Fazat e demencës
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e ndan demencën në tre faza kryesore:
- Faza e hershme: Simptomat mund të mos jenë shumë të dukshme. Personi mund të bëhet më harraq, të humbasë ndjenjën e kohës dhe të ndihet i humbur në vende të njohura.
- Faza e mesme: Simptomat bëhen më të dukshme. Personi mund të harrojë emra dhe ngjarje të fundit, të ndihet i humbur në shtëpi, të ketë vështirësi në komunikim dhe të ketë nevojë për ndihmë në kujdesin personal.
- Faza e vonë: Personi ka nevojë për kujdes të plotë. Mund të mos jetë i vetëdijshëm për kohën dhe vendin, të ketë vështirësi në njohjen e të afërmve dhe të përjetojë ndryshime të theksuara në sjellje.
Llojet kryesore të demencës
Sëmundja e Alzheimerit
Shkaku më i zakonshëm i demencës, që përbën 70-80% të rasteve. Karakterizohet nga formimi i "plakave" dhe "nyjeve" në qelizat e trurit. Simptomat përfshijnë probleme me kujtesën afatshkurtër, vështirësi në gjetjen e fjalëve dhe në marrjen e vendimeve.
Demenca me trupa Lewy
Shkaktohet nga formimi i strukturave të quajtura trupa Lewy në tru. Simptomat përfshijnë luhatje të vigjilencës, halucinacione dhe vështirësi në gjykimin e distancave.
Demenca frontotemporale
Përfshin dëmtimin e pjesës së përparme dhe anësore të trurit. Shkakton vështirësi në sjellje, të folur dhe komunikim.
Demenca e përzier
Kur një person ka dy ose tre lloje të demencës njëkohësisht, për shembull Alzheimer dhe demencë vaskulare.
Diagnostikimi i demencës
Diagnostikimi përfshin një sërë pyetjesh dhe detyrash për të vlerësuar aftësitë njohëse. Testet kryesore përfshijnë:
- Pyetje të thjeshta për orientimin në kohë dhe hapësirë
- Testi mini-mental state examination (MMSE)
- Testi Mini-Cog
Mjeku mund të kryejë gjithashtu analiza gjaku dhe skaner të trurit për të përjashtuar shkaqe të tjera të mundshme.
Trajtimi i demencës
Aktualisht nuk ka shërim për shumicën e llojeve të demencës. Trajtimi fokusohet në menaxhimin e simptomave. Disa medikamente që mund të ndihmojnë në reduktimin e simptomave të sëmundjes së Alzheimerit përfshijnë:
- Donepezil (Aricept)
- Galantamine (Reminyl)
- Rivastigmine (Exelon)
Strategjitë e tjera të kujdesit përfshijnë ndjekjen e një diete të shëndetshme, ushtrime të rregullta, gjumë të mjaftueshëm dhe mbështetje nga familjarët dhe kujdestarët.
Parandalimi i demencës
Megjithëse në shumicën e rasteve nuk është e mundur të parandalohet demenca, Organizata Botërore e Shëndetësisë sugjeron disa zakone që mund të ulin rrezikun:
- Ushtrime të rregullta
- Shmangia e duhanit
- Kufizimi i konsumit të alkoolit
- Mbajtja e një peshe të moderuar
- Ndjekja e një diete të shëndetshme
- Trajtimi i kushteve si tensioni i lartë, kolesteroli i lartë dhe nivelet e larta të glukozës në gjak
