Çfarë është demenca?
Demenca i referohet një grupi sëmundjesh neurodegjenenerative që karakterizohen nga rënie e rëndë njohëse. Kjo rënie përfshin vështirësi me kujtesën, përqendrimin, komunikimin dhe marrjen e vendimeve. Personi mund të përjetojë gjithashtu ndryshime në humor dhe sjellje. Demenca është shpesh përparimtare - simptomat zakonisht janë të lehta në fillim dhe bëhen më të rënda me kalimin e kohës.
Simptomat e hershme
Në fazat e hershme, simptomat mund të jenë të lehta dhe të vështira për t'u vënë re. Disa shenja të hershme përfshijnë:
- Vështirësi me kujtesën afatshkurtër
- Vështirësi në përqendrim
- Çorientim në kohë dhe hapësirë
- Probleme në komunikim
- Vështirësi me vetëdijen hapësinore
- Probleme në kryerjen e detyrave rutinë
Simptomat në fazën e mesme
Me përparimin e demencës, simptomat bëhen më të dukshme:
- Harresa më e shpeshtë
- Humbje orientimi në shtëpi
- Vështirësi në rritje me komunikimin
- Nevojë për më shumë ndihmë në kujdesin personal
- Ndryshime në sjellje, si përsëritja e të njëjtave pyetje
Simptomat në fazën e vonë
Në këtë fazë, simptomat janë bërë më të rënda:
- Mosnjohja e shtëpisë ose familjarëve të afërt
- Humbja e aftësisë për të folur
- Ndryshime të thella në sjellje dhe psikologji
- Inkontinencë urinare
- Humbje oreksi dhe peshe
Llojet kryesore të demencës
1. Sëmundja e Alzheimerit: Simptomat përfshijnë probleme me kujtesën, konfuzion, ankth dhe vështirësi me numrat dhe detyrat e përditshme. 2. Demenca vaskulare: Karakterizohet nga ndryshime të humorit, vështirësi në të menduarit dhe lëvizje, simptoma të ngjashme me goditjen cerebrale. 3. Demenca me trupa Lewy: Përfshin çrregullime të gjumit, rënie dhe alivanosje të shpeshta, ngadalësim të lëvizjeve fizike dhe halucinacione vizuale. 4. Demenca frontotemporale: Shfaqet me ndryshime në personalitet, mungesë ndërgjegjësimi social, vështirësi me gjuhën dhe sjellje obsesive.
Shkaqet e demencës
Demenca mund të rezultojë nga dëmtime dhe sëmundje të ndryshme të trurit. Sëmundja e Alzheimerit është shkaku më i zakonshëm, që përbën rreth 70% të rasteve. Çdo lloj ka efekte pak të ndryshme në tru, si grumbullimi i proteinave anormale, dëmtimi i qelizave të trurit nga mungesa e gjakut, ose vdekja e qelizave të trurit.
Trajtimi
Për trajtimin e demencës, mjeku mund të përshkruajë medikamente si:
- Donepezil (Aricept)
- Galantamine (Razadyne)
- Rivastigmine (Exelon)
- Memantine (Namenda)
Këto ilaçe ndihmojnë duke rritur nivelet e neurotransmetuesve në tru. Trajtime jo-farmakologjike përfshijnë aktivitete që promovojnë stimulimin mendor dhe social, stërvitje për kujtesën dhe ushtrime fizike.
Diagnoza
Nuk ka një test të vetëm për demencën. Diagnoza përfshin:
- Ekzaminim fizik dhe analiza gjaku
- Vlerësime njohëse
- Skaner të trurit (CT ose MRI)
Parandalimi
Nuk ka mënyrë të garantuar për të parandaluar demencën. Megjithatë, disa strategji që mund të ndihmojnë përfshijnë:
- Ushtrime të rregullta
- Dietë të shëndetshme
- Kufizim të stresit psikosocial
- Menaxhim të episodeve depresive
Perspektiva
Njerëzit me demencë kalojnë nëpër faza me shpejtësi të ndryshme dhe përjetojnë simptoma të ndryshme. Megjithatë, simptomat zakonisht përkeqësohen me kalimin e kohës. Nuk ka shërim për shumë nga llojet e zakonshme të demencës. Diagnoza e hershme mund të ndihmojë një person dhe të dashurit e tij të planifikojnë për të ardhmen. Kërkuesit vazhdojnë të punojnë për të gjetur trajtime të reja dhe kura të mundshme.
