Përkufizimi i shëndetit mendor
Shëndeti mendor ka të bëjë me mënyrën se si njerëzit mendojnë, ndihen dhe sillen. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH): "Shëndeti mendor është një gjendje mirëqenieje mendore që u mundëson njerëzve të përballojnë stresin e jetës, të realizojnë aftësitë e tyre, të mësojnë e punojnë mirë dhe të kontribuojnë në komunitetin e tyre." OBSH-ja thekson se shëndeti mendor është "më shumë se thjesht mungesa e çrregullimeve mendore". Kulmi i shëndetit mendor ka të bëjë me menaxhimin e gjendjeve aktive dhe ruajtjen e mirëqenies e lumturisë.
Faktorët e rrezikut për problemet e shëndetit mendor
Të gjithë kanë një rrezik të caktuar për të zhvilluar probleme të shëndetit mendor, pavarësisht moshës, gjinisë, të ardhurave apo përkatësisë etnike. Faktorët që mund të kontribuojnë në problemet e shëndetit mendor përfshijnë:
- Presioni socio-ekonomik
- Trauma në fëmijëri
- Faktorët biologjikë dhe gjenetikë
- Sëmundjet kronike fizike
Është e rëndësishme të theksohet se mirëqenia mendore varet nga një ekuilibër faktorësh dhe se disa elementë mund të kontribuojnë në zhvillimin e një çrregullimi të shëndetit mendor.
Llojet kryesore të çrregullimeve të shëndetit mendor
Profesionistët e kujdesit shëndetësor i grupojnë çrregullimet e shëndetit mendor sipas tipareve që kanë të përbashkëta. Ato përfshijnë:
- Çrregullimet e ankthit - si çrregullimi i ankthit të përgjithësuar, çrregullimi i panikut, fobive të ndryshme, çrregullimi obsesiv-kompulsiv dhe çrregullimi i stresit post-traumatik
- Çrregullimet e humorit - si depresioni madhor dhe çrregullimi bipolar
- Çrregullimet e skizofrenis
Shenjat e hershme të problemeve të shëndetit mendor
Shenjat e mundshme të një problemi të shëndetit mendor përfshijnë:
- Tërheqje nga miqtë, familja dhe aktivitetet
- Ndryshime të mëdha në gjumë ose oreks
- Humbje e energjisë dhe motivimit
- Ndjenja e pashpresës ose pesimizmit të tepruar
- Përdorim i shtuar i alkoolit ose drogave
- Mendime ose kujtime shqetësuese të përsëritura
- Mendime për të dëmtuar veten ose të tjerët
Diagnostikimi dhe trajtimi
Diagnostikimi i një çrregullimi të shëndetit mendor kërkon një proces me shumë hapa, duke përfshirë vlerësime fizike dhe psikologjike. Trajtimi është shumë individual dhe mund të përfshijë:
- Psikoterapi - si terapia konjitive-bihevioriste, terapia e ekspozimit, etj.
- Medikamente - si antidepresantë, anksiolitikë, antipsikotikë, etj.
- Vetë-ndihmë - ndryshime në stilin e jetesës, teknika relaksuese, mbështetje sociale, etj.
Është e rëndësishme që personi të punojë ngushtë me mjekun për të identifikuar nevojat e tij dhe për të ofruar trajtimin e përshtatshëm.
Mite dhe fakte për shëndetin mendor
Ka disa keqkuptime të zakonshme rreth shëndetit mendor. Për shembull:
- Mit: Njerëzit me probleme të shëndetit mendor janë të dhunshëm dhe të rrezikshëm. Fakt: Krimet e kryera nga njerëz me probleme serioze të shëndetit mendor përbëjnë vetëm 5% të të gjitha krimeve të dhunshme.
- Mit: Problemet e shëndetit mendor janë shenjë dobësie. Fakt: Të kesh një problem të shëndetit mendor nuk ka lidhje me zgjedhjen apo vullnetin. Kushdo mund të ketë një problem të shëndetit mendor.
Hapa për të ruajtur mirëqenien mendore
Sipas Institutit Kombëtar të Shëndetit Mendor në SHBA, hapat e mëposhtëm mund të ndihmojnë një person të menaxhojë shëndetin e tij mendor:
- Ushtrime të rregullta fizike
- Dietë e balancuar dhe hidratim i mjaftueshëm
- Gjumë cilësor
- Aktivitete relaksuese si meditimi, frymëmarrja e thellë, etj.
- Praktikimi i vetëdijes dhe mirënjohjes
- Ndërveprime pozitive sociale
