Përkufizimi dhe Prevalenca
Çrregullimi i Ankthit të Përgjithësuar (ÇAP) karakterizohet nga shqetësim dhe nervozizëm i vazhdueshëm dhe i tepruar për jetën e përditshme, që shpesh ndërhyn në aktivitetet e përditshme dhe marrëdhëniet personale. ÇAP prek 3.1% të popullsisë (ose 6.8 milionë të rritur) në Shtetet e Bashkuara çdo vit dhe është më i zakonshëm te gratë. Megjithëse jetesa me ankth mund të jetë sfiduese, ÇAP është shumë i trajtueshëm.
Simptomat
Diagnostikimi i ÇAP bëhet kur një person përjeton ankth për 6 muaj ose më shumë. Simptomat kryesore përfshijnë:
Simptomat emocionale dhe kognitive: - Shqetësime, frika dhe preokupime të pakontrollueshme dhe të vazhdueshme - Paaftësi për të përballuar pasigurinë për të ardhmen - Mendime ndërhyrëse - Vështirësi në marrjen e vendimeve Simptomat fizike: - Muskuj të tensionuar - Vështirësi në gjumë - Lodhje - Palpitacione të zemrës - Probleme me tretjen Simptomat e sjelljes: - Paaftësi për t'u relaksuar - Ndërrimi i shpeshtë i detyrave pa i përfunduar ato - Shmangia e situatave që shkaktojnë ankth - Kërkimi i vazhdueshëm i sigurisë nga të tjerët
Shkaqet dhe Faktorët e Rrezikut
Shkaku i saktë i ÇAP nuk dihet, por mendohet se vjen nga një kombinim faktorësh, përfshirë: - Gjenetika: Historiku familjar rrit rrezikun - Kimia dhe struktura e trurit: Çrregullimet në funksionimin e trurit dhe çekuilibri i neurotransmetuesve - Karakteristikat e personalitetit: Personat e turpshëm ose pesimistë mund të jenë më të predispozuar - Trauma dhe përvoja jetësore: Abuzimi ose humbja e të afërmve mund të kontribuojnë - Gjinia: Gratë kanë dyfish më shumë gjasa të zhvillojnë ÇAP sesa burrat - Mosha: Rreziku më i lartë është mes fëmijërisë dhe moshës së mesme
Diagnostikimi
Diagnostikimi i ÇAP bëhet sipas kritereve të DSM-5-TR. Për të marrë diagnozën, një person duhet të ketë: - Ankth dhe shqetësim të tepruar në disa fusha të jetës për të paktën 6 muaj - Vështirësi në kontrollin e këtyre shqetësimeve - Të paktën 3 nga simptomat e listuara më sipër - Shqetësim të konsiderueshëm ose probleme në funksionimin social apo në punë Mjeku mund të kryejë një ekzaminim fizik, të marrë historinë mjekësore dhe familjare, të përdorë pyetësorë psikologjikë dhe të urdhërojë analiza gjaku ose urine për të konfirmuar diagnozën.
Trajtimet
Psikoterapia: Terapia konjitivo-biheviorale (TKB) është veçanërisht efektive në menaxhimin e simptomave të ÇAP. Studimet tregojnë se TKB redukton shqetësimin te personat me ÇAP, me efekte të barabarta me ato të barnave. Medikamentet: - Antidepresantët (SSRI ose SNRI): Medikamentet më të zakonshme për ÇAP - Buspironi: Redukton simptomat fizike të ankthit - Benzodiazepinët: Përdoren rrallë për lehtësim afatshkurtër të ankthit Ndryshimet në stilin e jetesës: - Ushtrime të rregullta - Dietë e balancuar - Reduktimi i ekspozimit ndaj stresorëve - Praktikimi i mindfulness, meditimit ose jogës - Mbajtja e një ditari për të identifikuar shkaktarët e ankthit - Shmangja e alkoolit, drogave dhe kufizimi i nikotinës dhe kafeinës - Vendosja e një orari gjumi për 7-9 orë gjumë çdo natë
Përmbledhje
ÇAP është një gjendje e zakonshme dhe shumë e trajtueshme. Personat që shqetësohen për shëndetin e tyre mendor duhet të konsultohen me një mjek ose psikoterapist për trajtim. Sa më herët të kërkohet trajtimi, aq më i mirë është parashikimi.
